60 jaar ‘Psycho’. Volgens Hitchcock was de film bedoeld als een ‘grapje’
Volgens filmwetenschappers veranderde in 1960 Alfred Hitchcock’s film Psycho het gehele filmlandschap. Bioscoopgangers vielen flauw, renden de zaal uit, moesten naar de psycholoog en durfden nooit meer in een hotel achter een douchegordijn te gaan staan. Maar ze ontdekten ook dat dit soort spanning en gruwelmomenten óók heel lekker kunnen zijn. Dat griezelen fijn is. De beroemde regisseur zei vier jaar na het uitkomen van de film dat hij het allemaal als een ‘grapje’ had bedoeld.
Voyeur
Het bepalende shot in Psycho is niet de beroemde douchescène, of het moment dat een privédetective boven aan de trap wordt vermoord of de onthulling van de opgezette ‘moeder’ als haar stoel langzaam wordt omgedraaid. Het gebeurt helemaal in het begin als Hitchcock zijn camera over het landschap van Phoenix, Arizona laat glijden voordat hij zich eindelijk vestigt op de motelkamer van Marion Crane (Janet Leigh). Marion is een secretaresse die er met 40.000 dollar van haar baas vandoor is gegaan en in het Bates Motel een middagvrijpartij heeft met haar vriendje Sam. De camera komt binnen via een spleet in het raam en vangt een glimp van het vrijende stel op. Hitchcock is de voyeur. En maakt ook een voyeur van ons.
Gestoorde moordenaar
Later, als Norman Bates (Anthony Perkins) een schilderij in zijn kantoor in het Bates Motel verwijdert en door een kijkgat Marion’s kamer in staart, komt dat vroege shot weer terug. We zijn nu meer dan een voyeur. We worden in het perspectief van een gestoorde moordenaar getrokken, het moment dat ervoor zorgt dat de verlegen, eenzame en gekwelde Norman afscheid neemt van zichzelf.
Hitchcock hield van de voyeuristische kanten van het filmen die het mogelijk maken om naar het leven van anderen te kijken zonder zelf gezien te worden. Hij had zes jaar eerder hetzelfde gedaan met ‘Rear Window’. In deze film veranderden de appartementen aan de overkant van een binnenplaats in een serie schermen, waarbij achter elk raam zich een eigen privé-drama afspeelde dat bekeken werd door een aan een rolstoel gebonden fotograaf met een set verrekijkers en telelenzen. Maar Psycho ging een stap verder, betrok het publiek nog meer in het voyeurisme.
Grote invloed
Zestig jaar nadat Psycho werd gemaakt belandt de film nog steeds bovenaan lijstjes van de grootste horrorfilms die ooit zijn gemaakt. En de invloed ervan is overal merkbaar. Hele sub-genres -de seriemoordenaarsfilm, de slachtersfilm, de ‘sexy thrillers’ van de jaren negentig en daarna- zouden zonder Psycho waarschijnlijk niet bestaan. De film veranderde ook het gebruik van montage, geluid en muziek. Hitchcock had als geen ander begrepen hoe films duistere en verboden fantasieën in een publiek kunnen oproepen. Of zoals Norman Bates zelf zegt: ‘We worden allemaal wel eens een beetje gek’.
Een ‘grapje’
Alfred Hitchcock was niet alleen een meester van spanning op het witte doek, hij slaagde er ook uitstekend in om zijn eigen doen en laten in een mysterieuze waas te hullen. Een aantal jaren geleden dook er in de archieven van de BBC een videotape op van een aflevering van het programma Monitor uit 1964 waarin de regisseur uitlegde dat Psycho eigenlijk was bedoeld als een ‘grapje’. ‘Ik maakte Psycho wel om de mensen te laten gillen en schreeuwen’ zei hij. ‘Maar niet anders dan ze doen als ze in een achtbaankarretje zitten. Je moet er niet te ver in gaan, ze moeten giechelend en nagenietend de bioscoop uit komen. Ik vond het dan ook vreselijk toen ik doorkreeg dat het publiek de film zo serieus neemt’.
Slotscène
Waarschijnlijk heeft Hitchcock zijn opmerking over Psycho-als-een-grapje ook weer bedoeld als een grapje. Een soort Droste-effect. Want de slotscène laat de kijker toch niet met een heel vrolijk gevoel achter. We zien Norman Bates in een cel. Hij heeft zichzelf in een deken gewikkeld en is volledig in de ban van de stem van zijn moeder. ‘Hij zou zelfs geen vlieg kwaad doen’ zegt ze. De duivelse grijns die over Norman’s gezicht kruipt suggereert anders...
Bron: The Guardian e.a.
Bekijk hier nog eens de trailer van Psycho