menu

Luchtjes uit de 17e eeuw – nu ook bij je thuis

We schreven al eerder over de tentoonstelling ‘Vervlogen – geuren in kleuren’ in het Haagse Mauritshuis. Deze bijzondere tentoonstelling gaat over de verbeelding van geur en reuk in de kunst van de 17de eeuw en over geuren van het verleden. Tot voor kort kon je deze ervaring alleen opdoen in het museum zelf. Maar dat is natuurlijk gesloten. Sinds een week kun je nu ook thuis ruiken aan kunst.

Luchtjes uit de 17e eeuw – nu ook bij je thuis - Jongbelegen.nu

Op de bank thuis

Voor de tentoonstelling maakte het museum de allereerste digitale interactieve geur- en kijk-rondleiding ter wereld. Er werd een geurbox ontwikkeld waarmee je vanaf je bank de rondleiding kunt bekijken en tegelijkertijd kunt ruiken aan de kunstwerken. Tijdens de rondleiding interviewt culinair journalist Joël Broekaert de samensteller van de tentoonstelling, conservator Ariane van Suchtelen. Zij vertelt over kunst en geuren in de 17de eeuw, de vervlogen geurenwereld van toen. Wat rook je als je het huis uitliep? Wat was de relatie tussen geur, gezondheid en persoonlijke hygiëne? En verschilt de beleving van toen met die van nu? Sommige luchtjes in de geurbox zullen als heel lekker worden ervaren, maar of dat voor alle geuren het geval is …? 

Geurbox

De geurbox is speciaal ontworpen omdat de nieuwe tentoonstelling van het Mauritshuis over geur (nog) niet bezocht kan worden. In de tentoonstelling hebben diverse kunstwerken een geurpomp om de afgebeelde geuren die de bezoeker op de schilderijen ziet ook werkelijk te laten ruiken. Ditzelfde effect maakt het Mauritshuis nu ook thuis mogelijk. Ideaal voor thuis, samen met je huisgenoten, voor gebruik in het klaslokaal, in een verzorgingstehuis, etc. In de geurbox zitten vier geurpompjes waarmee de digitale bezoeker de vier geuren die tijdens de rondleiding langskomen thuis kunnen ruiken. De digitale rondleiding van een half uur is te starten via een QR-code en is op een afgeschermde omgeving op Youtube te bekijken. De teksten in de box zijn in twee talen (Nederlands en Engels). De geurboxen zijn van duurzaam FSC-karton gemaakt. Er is geen alcohol gebruikt bij het samenstellen van de geuren, hetgeen internationale verzending mogelijk maakt.

De geur van een pomander

Rijke dames droegen een pomander bij zich, een bolvormig modeaccessoire gemaakt van kostbare materialen zoals zilver. De opgesnoven geuren van de ingrediënten die daarin zaten vermengden zich in de neus. Die aromatische mengsels zouden bescherming bieden tegen ziekmakende geuren, vooral belangrijk tijdens een pestuitbraak. Je ruikt verschillende harssoorten, muskus, civet, kruidnagel, lavendel, cipres, iriswortel en ambergrijs. En ten slotte een gedroogde gom, tragant, opgelost in aquavit en rozenwater.

De geur van een stinkende gracht

De Hollandse grachten stonken in de 17de eeuw vreselijk want riolering werd pas begin 20ste eeuw aangelegd. Alle troep belandde dus in het water. Ook de Oudezijds Voorburgwal op het schilderij van Jan van der Heyden zal héél anders hebben geroken dat tegenwoordig. Je ruikt de inhoud van wc’s en riolen, slachtafval, visafval, rottende groenten, paardenmest, afgedankt hooi en de lucht van giftige reststoffen van vervuilende nijverheid, zoals de leerlooierij en textielproductie. 

De geur van een kruidenierswinkel

Bij de kruidenier kocht men etenswaren, kruiden, koffie, thee, suiker en specerijen. In de goed gesorteerde winkel op het schilderij van Willem van Mieris staan de dozen met kruidnagel, foelie en nootmuskaat in de schappen – de namen van de producten staan op de dozen. Je ruikt de geur van deze kruidenierswinkel: een mélange van de specerijen kruidnagel, foelie en nootmuskaat.

De geur van de Hollandse bleekvelden

Ze moeten ook héél erg hebben gestonken: de Hollandse bleekvelden. Het linnen werd gebleekt tijdens een arbeidsintensief proces waarbij het werd geloogd (gekookt in een bijtend mengsel van water en as), gewassen in melkzuur, geblauwd met gemalen kobalt, gespoeld met vers duinwater en in de zon te bleken gelegd. Jacob van Ruisdael schilderde er een aantal in de buurt van Haarlem. Je ruikt een mengsel van alle genoemde ingrediënten, vermengd met de lucht van gras en textiel.

Joël Broekaert 

Is culinair journalist, schrijver en programmamaker. Hij zegt ‘Geur is eigenlijk een heel erg ondergewaardeerd onderdeel van onze sensorische waarneming en onze beleving. Zonder je neus kun je helemaal niets proeven. Eten is niet interessant zonder dat je daarbij ruikt. Dus om nu op deze manier kunst te kunnen waarnemen, niet alleen met m’n ogen maar ook met m’n neus, dat is een heel bijzondere ervaring’. 

‘VERVLOGEN – geuren in kleuren’ is een ontdekkingstocht die zal inspireren om vanuit een ander perspectief te 'ruiken aan kunst'. In de tentoonstelling in het Mauritshuis zijn in totaal acht geuren te ruiken t/m 29 augustus 2021 (openingsdatum tentoonstelling onder voorbehoud van opening van de Nederlandse musea).

De geurbox is te bestellen via: www.mauritshuis.nl/vervlogen

Bron: Mauritshuis

 

april 2021
Wim van der Oest
Kan lezen en schrijven met woorden. Vier decennialang tekstschrijver en auteur. Enthousiast medeoprichter van Jongbelegen. Waarom? Omdat hij online maar bar weinig magazines kon vinden die niét tuttig en ouderwets zijn.

Goed stuk

Deel dit artikel: