Ketenen Gebroken, het grote feest van Suriname en de Antillen
Ketikoti, ook wel geschreven als Keti-koti of Keti Koti, is een jaarlijks terugkerende Surinaamse en Antilliaanse feestdag ter viering van de afschaffing van de slavernij. De naam stamt uit het Sranantongo en betekent ‘Ketenen Gebroken’. Ook in Nederland wordt Ketikoti gevierd. Aanstaande donderdag is het weer zover.
Oorsprong
Op 1 juli 1863 schafte het Koninkrijk de Nederlanden met de Emancipatiewet de slavernij af in Suriname en op de Nederlandse Antillen. Deze wet heette officieel ‘Wetten ter opheffing der slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen'. Slavenhouders werden per slaaf vergoed. In Suriname kregen ze per slaaf 300 gulden, op Curacao, Bonaire, Aruba en St. Eustatius en Saba 200 gulden en op Sint Maarten 100 gulden. De door de Emancipatiewet vrijgemaakte slaven in Suriname tussen de 15 en 60 jaar werden wél verplicht een arbeidsovereenkomst af te sluiten om hun werk nog tien jaar op basis van jaarcontracten te blijven doen. Dit staat bekend als de periode van staatstoezicht.
Op 8 augustus 1862 werd de wet officieel ondertekend en op 26 augustus 1862 in het Staatsblad gepubliceerd. Op 3 oktober van dat jaar werd ze vervolgens met een resolutie in het gouvernementsblad van de kolonie Suriname afgekondigd. Maar de wet ging dus pas in op 1 juli 1863. Een reden hiervoor was dat er in juli niet op de plantages gewerkt werd vanwege van de regentijd. Men had voorzien dat de voormalige slaven eerst van hun verkregen vrijheid zouden genieten en niet op het werk zouden verschijnen. In feite was men dus bezorgder over het welzijn van de plantagehouders dan over de slaven zelf. Er kwamen ruim 45.000 oorspronkelijk Afrikaanse slaven vrij, van wie 34.441 slaven in Suriname.
Ketikoti in Suriname
In Suriname heet deze dag officieel ‘Dag der Vrijheden’, maar de feestdag wordt ook wel informeel ‘Kettingsnijden’ genoemd. Het is een feest voor alle inwoners en niet alleen voor de nazaten van de slaven. Onderdeel van de festiviteiten is Bigi Spikri ('Grote Spiegel'), een kleurijke parade in feestelijke en vaak traditionele kledij, waarbij de vrouwen vaak kleine witte parasols met zich meedragen.
Standbeeld
Ter gelegenheid van honderd jaar Ketikoti werd in 1963 in de Surinaamse hoofdstad Paramaribo een standbeeld onthuld. Het beeld dat Kwakoe heet, stelt een weggelopen en weer gevangengenomen slaaf voor, die het symbool werd voor de drang naar vrijheid. Bij het Ghanese Akan volk, de voorouders van veel slaven, is het gebruikelijk dat kinderen de naam dragen van de dag waarop ze geboren worden, zoals Kwassi voor een kind dat op zondag ter wereld kwam. Met name mannelijke nakomelingen die op woensdag werden geboren kregen de naam Kwakoe. Omdat 1 juli 1863 op een woensdag viel, heeft het beeld de naam Kwakoe gekregen.
Ketikoti in Nederland
Ook in Nederland vindt Ketikoti plaats op 1 juli. De herdenking van de slavernij en de viering van het einde van de slavernij door o.a. Afro-Surinamers en Afro-Antillianen wordt sinds 2009 georganiseerd in het Amsterdamse Oosterpark. Daar staat sinds 1 juli 2002 het Nationaal Monument Slavernijverleden. Omdat het park gerenoveerd werd, vond de viering in 2015 eenmalig op het Amsterdamse Museumplein plaats. Sinds 2013 staat in Rotterdam het Slavernijmonument. Het is geplaatst in het Lloydkwartier aan de oever van de Nieuwe Maas, op de plek waar ooit veel slavenhandelaren met hun schip richting Afrika vertrokken .
Lezing
Door het Nationaal Instituut Nederlands Slavernijverleden en erfenis (NiNsee) wordt jaarlijks in de maand juni een programma rondom Ketikoti georganiseerd, met onder andere de jaarlijkse Keti Koti Lezing. Op dinsdag 30 juni 2020 gaf Karwan Fatah-Black, historicus aan de Universiteit Leiden, de jaarlijkse lezing in Pakhuis de Zwijger in Amsterdam, waarin hij vertelde over de Haïtiaanse Revolutie in 1791, die van grote invloed was op de invulling van slavernij en het burgerschap in de vroege 19de eeuw en ook de opstanden in tal van andere slavenkolonies inspireerde, zoals in Curaçao in 1795 en hoe deze revolutie nauwelijks aandacht krijgt in Nederland.