Barst het huis uit z’n voegen van de spullen? Misschien is het verzamelstoornis

Naast het verzamelen van bepaalde objecten, zoals bijvoorbeeld platen, miniatuurautootjes of postzegels, bestaat er ook een manier van verzamelen die minder gezellig is. Verzamelstoornis is een psychische aandoening die ertoe kan leiden dat de woning van de verzamelaar zo overvol raakt dat er geen ruimte meer is voor normale bewoning.  

Meer dan verwacht

Het lijkt erop dat het aantal dwangmatige verzamelaars hoger is dan je in eerste instantie zou verwachten. Tijdens een onderzoek in de stad Groningen werden 30 tot 40 dwangverzamelaars (in het Engels ‘hoarders’ genoemd) gevonden. Schattingen gaan ervan uit dat zo’n 2,5% tot 7% van de totale bevolking lijdt aan deze aandoening.  Het is lastig om het juiste aantal in kaart te brengen omdat veel van deze verzamelaars de stoornis lang verborgen houdt achter zijn of haar eigen voordeur. Het kan bovendien jaren duren voordat de omgeving in de gaten krijgt dat er iets abnormaals aan de hand is. Over de oorzaak tast de wetenschap nog grotendeels in het duister. Er bestaan aanwijzingen dat de verzamelstoornis (deels) genetisch bepaald is. Maar veel dwangverzamelaars hebben ook mentale trauma's zoals kindermishandeling, de dood van een geliefde of een echtscheiding. Het verzamelen kan een manier zijn waarop de verzamelaar zichzelf bezighoudt en afleiding vindt.  

Soorten verzamelaars

Er zijn verschillende soorten dwangmatige verzamelaars. Sommige verzamelaars hebben nog enige orde in hun verzameling en worden aangeduid als 'clean hoarders.' Maar bij de meesten is er echter geen enkele organisatie en ligt alles lukraak door elkaar. Vaak bestaat de verzameling uit een bonte mix van verschillende objecten, andere dwangverzamelaars hebben een voorkeur voor een bepaald soort object.

Een bekend voorbeeld is bibliomanie, waarbij iemand dwangmatig boeken verzamelt die hij/zij niet of nauwelijks leest en die ook als collectiestukken geen grote waarde vertegenwoordigen.

Dierverzamelaars zijn personen die obsessief (huis)dieren verzamelen. Dat wil zeggen dat ze meer huisdieren houden dan waar zij ruimte voor hebben, met onhygiënische situaties als gevolg. Meestal zijn het honden of katten, maar ook andere dieren zoals paarden, cavia's, konijnen of vogels kunnen worden verzameld. Extreme gevallen van dierverzameling komen meestal aan het licht door klachten van buren over overlast door stank, geluid en ongedierte of door een melding bij de Dierenbescherming of politie. Overigens zijn niet alle personen die veel dieren in huis hebben automatisch dierverzamelaars.

‘Digital hoarding’ is een verzamelstoornis die zich kan uiten in de vorm van een downloadmanie, waarbij iemand obsessief bepaalde bestanden downloadt (porno, spelletjes, tekstbestanden, muziek, filmpjes, e-mails, etc.). Dit kan ertoe leiden dat men dag en nacht achter de computer zit en dagelijkse taken verwaarloost. De bestanden worden nauwelijks gebruikt of bekeken, het gaat puur om het hebben. Het is niet ongewoon dat een obsessieve downloader zoveel heeft gedownload dat hij/zij zelf de meeste bestanden niet eens bekijkt. Downloadmanie wordt vaak niet als aandoening gezien of erkend.  

Patronen

Verzamelstoornis is herkenbaar aan de volgende patronen:

• Allerlei dingen die de meeste mensen zouden weggooien worden bewaard. Soms betreft het alleen een ophoping van niet-weggegooide objecten, maar het is ook mogelijk dat men actief meer objecten probeert te verkrijgen door ze te kopen, te zoeken of zelfs te stelen.

• Eerst worden legere ruimtes zoals zolder en garage gevuld met verzamelobjecten. Als die vol zijn volgen de woonruimtes. Ook tuin e/of balkon worden volgestouwd. Soms wordt, als het huis vol is, extra opslagruimte gehuurd om nog meer te kunnen verzamelen.

• De obsessieve verzamelaar vereenzaamt omdat hij geen vrienden of familie meer uitnodigt wegens schaamte voor de rommel. Vaak zijn de gordijnen permanent gesloten. De meeste obsessieve verzamelaars beseffen niet dat ze een probleem hebben of beseffen dit wel maar ontkennen het hardnekkig en wijzen iedere hulp van de hand.  

Consequenties

Uiteindelijk zijn de consequenties, wanneer de stoornis en het gedrag voortschrijden, ernstig. Als de dwangverzamelaar grote uitgaven doet om te verzamelen (dingen kopen, opslagruimte huren) kan dit hem of haar in geldproblemen brengen. Het is mogelijk dat de verzamelaar problemen krijgt met buren, de verhuurder, woningbouwvereniging of eigenaarsvereniging, die hem of haar aanspreken op de situatie (vooral overlast door stank en ongedierte) en in het uiterste geval tot juridische stappen over gaan. Kinderen en partners worden heen en weer geslingerd door enerzijds hun liefde voor de dwangverzamelaar en anderzijds het besef dat de situatie onleefbaar wordt. Ook verbreken partners de relatie of scheiden ze omdat ze niet meer tussen de rommel kunnen leven of gek worden van de ruzies hierover. Er zijn ook gevallen bekend over dwangverzamelaars die bij brand niet meer tijdig weg konden komen en omkwamen.  

Herken je bepaalde patronen bij iemand in je omgeving? Er zijn meerdere instanties waar je advies en hulp kunt krijgen. Kijk bijvoorbeeld eens op https://adfstichting.nl/