Codes in de ogen van de Mona Lisa – Ontdekkingen in meesterwerken
Al miljoenen mensen hebben de kunstwerken van grote Meesters bekeken. Maar alleen bij nadere bestudering zijn verborgen codes, blunders en originele ontwerpen ontdekt die de wereld nog nooit heeft gezien. Van een unieke schets die ontsnapte aan Michelangelo's pyromanie tot codes in de ogen van de Mona Lisa en een sprinkhaan in een schilderij van Van Gogh.
De ogen van Mona Lisa
De Mona Lisa is een van de meest bestudeerde schilderijen ter wereld. Maar ondanks dat bleef een groot mysterie onontdekt tot 2010. Toen Leonardo da Vinci zijn meesterwerk schilderde, voegde hij verborgen codes toe aan de ogen van de mysterieuze vrouw. In het linkeroog, staat iets dat lijkt op B of CE. De letters in het rechteroog zijn duidelijker: LV. Hoewel de betekenis onduidelijk is, zou LV kunnen staan voor da Vinci's eigen naam. Maar dit waren niet de enige eigenaardigheden die werden gevonden. Op de boog van de brug op de achtergrond staat het cijfer 72. De cijfers en letters zijn met het blote oog niet te zien. Dat komt door de ouderdom van het schilderij, maar da Vinci maakte de cijfers met opzet piepklein. Zo klein zelfs, dat ze pas ontdekt werden door microscopische fotografie met hoge resolutie. Het doel van de verborgen codes is niet bekend.
Van Gogh’s sprinkhaan
Vincent Van Gogh schilderde ‘Olijfbomen’ in 1889. Talloze mensen hebben het schilderij sindsdien gezien, maar er was een chirurgische microscoop voor nodig om een sprinkhaan te ontdekken. De kunstenaar verborg geen tekening van een insect tussen de bomen. De sprinkhaan was echt en zat 128 jaar lang vast in de verf. In 2017 bekeek een restaurator de dikke verf door een microscoop en merkte een vreemd voorwerp op. In eerste instantie dacht ze dat het de omtrek van een blad was. Maar bij nadere beschouwing bleek het om een kleine sprinkhaan te gaan. Blijkbaar besefte Vincent niet dat het insect op zijn penseel zat en veegde hij het op het doek. Er is geen teken dat de sprinkhaan tegenstribbelde, dus of de veeg doodde het beestje of het was al dood.
Edvard Munch was zijn eigen vandaal
Edvard Munch's ‘De Schreeuw’ is een van de meest iconische schilderijen ter wereld. In 1904 onderzocht een kunstcriticus het schilderij en ontdekte tot zijn ontzetting dat de linkerbovenhoek was vernield. De schuldige was duidelijk geen fan. Hij had met potlood geschreven: ‘Kan alleen geschilderd zijn door een gek!’ In 2021 identificeerden deskundigen de vandaal. Het was Munch zélf. Infraroodtechnologie maakte de zin duidelijk genoeg om hem te vergelijken met het handschrift van de Noorse kunstenaar. Niemand weet waarom hij het deed. Munch maakte zich wel zorgen over geestesziekten. Toen ‘De Schreeuw’ voor het eerst in zijn geboorteland Noorwegen werd vertoond, trokken sommigen zijn geestelijke gezondheid in twijfel. De kunstenaar kan door de kritiek beïnvloed zijn geweest. Op een gegeven moment dacht hij misschien dat hij gek was en krabbelde hij de boodschap op het schilderij.
Kinderwerk van Michelangelo
Michelangelo stierf in 1564. Een paar dagen voor zijn dood verbrandde de schilder de meeste van zijn tekeningen. Dat deed hij omdat hij een perfectionist was en blijkbaar wilde hij niet dat de mensen zijn werk als een beginneling zouden zien. Maar Michelangelo heeft misschien één stuk gemist. In 2019 liet een particuliere verzamelaar een schets beoordelen. Een Michelangelo-expert herkende het werk van de meester. Nog opmerkelijker is dat de schets ergens tussen 1487 en 1490 is gemaakt. Dit betekent dat Michelangelo 12 of 13 jaar oud was. ‘De zittende man’ was getekend met twee soorten bruine inkt - een handelsmerk van Michelangelo. De kunstenaar tekende ook gezichten met behulp van bepaalde technieken. Deze werden gevonden in ‘De zittende man.’ Als dit inderdaad het werk is van de Meester, hoefde hij zich geen zorgen te maken. De schets getuigt van een raffinement waar de hedendaagse tienerkunstenaars niet aan kunnen tippen.
Vingerafdruk van de Meester
Net als Vermeer was ook de Pieter de Hooch een Hollandse Oude Meester. Toen restauratoren onlangs zijn werk uit de jaren 1650 schoonmaakten, ontdekten zij drie fascinerende dingen. De Hooch heeft blijkbaar een schilderij genaamd ‘Kaartspelers in een zonovergoten kamer’ opgepakt en verplaatst toen het nog nat was. Een van zijn vingers heeft een afdruk achtergelaten op de tegelvloer van het geschilderde tafereel. Een tweede ontdekking vond plaats toen conservatoren ‘Vrouw die gouden en zilveren munten weegt’ onderzochten en de naam van de schilder verborgen vonden op een raamkozijn. De derde vondst was een vloot van spookschepen. De schilder hergebruikte een doek om ‘Een Hollandse Binnenplaats’ te schilderen. Op het oorspronkelijke doek stonden schepen die nooit helemaal waren uitgewist. Als gevolg daarvan zweven hun vaag zichtbare masten nu door de lucht in de linkerbovenhoek.
